Popüler Kültür - 4. sayfa

Daha ilk bakışta iştah kabartan kitaplardan değil, Türkiye’de Arabesk Olayı. Konu, çok işlenmiş, tartışıla tartışıla neredeyse bıkkınlık getirmiş bir konu. Üstelik, yerel kültürle böylesine “köklü” alışveriş içinde bulunan bu konuda kalem oynatan da bir İngiliz, Martin Stokes. Ancak, deyimi mazur görün, kazın ayağı hiç de öyle değil.

Hindistan Kültürel Atlası – 250’den fazla resim, 36 renkli harita Yeryüzündeki insanların beşte biri, bu atlasta anlatılan Hindistan, Pakistan, Nepal, Bhutan, Bangladeş ve Sri Lanka gibi ülkelerin yer aldığı Hint altkıtasında yaşamaktadır. Bu bölge çok eski zamanlardan beri karmaşık insan topluluklarının vatanıdır.

Çizgilerin ve çizgili kumaşın tarihi üzerine “çizgi dışı” bir kitap. Ortaçağ Hıristiyan kültüründe dışlanmış insanları simgeleyen çizgi ve çizgili kumaş, tarih boyunca kah düşmanları işaret etti, kah mahkumların üniformalarında alan buldu. Şeytan’la özdeşleştirildiği dönemler de yaşadı; iyi’nin, temiz’in, moda’nın yansıması olarak da görüldü.

Perihan Mağden’in Pazartesi dergisinde yayımlanmış “hınzır ve konuşkan” yazıları: Büyük ve çocuk yıldızlarımız, ailelerimiz, bilhassa mümtaz eşlerimiz, ayrıca mükemmel dişiler... Ayşecik’ten Kenan Doğulu’ya, millî tombulluk sorunsalından “yılların yenilediği şarap” Ajda Pekkan’a, Hafta Sonu gazetesine, Ahu Tuğba’ya, Tarkan’a, Hülya Avşar’a... Ama biraz da Jane Austen’a, Patricia Highsmith’e, Gerard Depardieu’ya... Bazı şeyleri dert edenler için!

Modernizmin uzantısında hem toplumsallaşan hem kitleselleşen “new-age-yeni çağ” kültürü... Usulca büyüyen, hızla güçlenen Fethullah Gülen cemaati... İnsanlığın önünde büyük bir fırsat ve ihmale gelmez bir tehlike halinde duran internet...İnternet, Dolunay, Cemaat bu üç simgesel olgu üzerinden “bir dünya parçası olarak Türkiye”nin bugününe ve geleceğine bakmaya çalışıyor, kritik bir çağ dönümünün ipuçlarını gündelik söylemler içinden çıkarmaya çalışıyor.

Osmanlı'nın son döneminde ve Cumhuriyet boyunca, bu ülkede adı geçen herkes bir şekilde Boğaziçi'yle bağlantılı olmuş. Fransızca "histoire" kelimesi hem "tarih" hem de "hikaye" anlamına gelir. İşte bu kitap da tam bu kesişme noktasına oturmak üzere yazıldı.

Çizgi romanın sanatsal varlığı artık yüz yılı aşmış bir tarihe sahip. Çoğu Batı ülkesinde çizgi romanın sanat olarak kendine özgülüğü tartışılmıyor bile, ama ülkemizde bu sanat kolu ucuz, okunup atılan, “yoz” ürünlerin kaynağı, az okumanın göstergelerinden biri sayılıyor.

Transfer hikayelerinden sürgünle sonuçlanan mağlubiyetlere, çocukluk umutlarından emeklilik yıllarına, futbolcu kimdir, “hoca” kimdir? Bir insan niçin hakem olur? Sonra tribünler, taraftar kimliği, “alaturka holiganlar”... Talat Paşa’dan bugüne devlet-kulüp ilişkileri, iktidar-futbol ilişkileri; asker-sivil futbol darbeleri; “militarist futbol”dan “polis devleti” futboluna geçiş.

Dünyanın hemen hiç durulmadığı son yirmibeş-otuz yıl boyunca, kamerasıyla, nice önemli olayın tanıklığını, belgeselciliğini yapan Güneş Karabuda’nın zengin birikiminden satırlar ve kareler: Castro’nun Küba’sından Allende’nin Şili’sine, Afrika’nın Kalahari Çölü’nden Amazon ormanlarına, Endonezya katliamından ‘68 Paris’ine...

53 harita; 342’si renkli 468 resim Mezopotamya haklı olarak “uygarlığın beşiği” diye adlandırılmıştır. Toplumsal kalkınma ve insanlığın ilerlemesi için gerekli temeller, antik dünyanın Dicle ile Fırat ırmakları arasında uzanan (Mezopotamya, Yunanca Mesopotamia “ırmaklar arasındaki ülke” anlamına gelir) ve bugün Irak ve Suriye olan toprakların bir bölümünü kapsayan bu bölgesinde atılmıştır.

Ateşi hangi anlamıyla alırsanız alın, pop çağının ateşi altındayız. Her şey “pop” artık, müzik, şiddet, sevgi, İslam, milliyetçilik... Linç hukukundan reality şovlara, Tarkan’dan Çiller’e, “kara kafa” diye dışlananlardan site hayatına, Halk Ekmek büfelerinin önündeki kuyruklardan döviz büfesi kuyruklarına, ülkücü hareketin yükselişinden “kimlik açgözlülüğü”ne, pop çağı hayatı üzerine bir araştırma.

Hazla değil, hızla yemek... Modern hayatta yemek yemenin ilkesi ve usülü bu: Geçerken, ayaküstü, hızla atıştırılıyor. Daha çok insanı daha fazla ve daha hızlı tıkındırmaya dayalı Fast-food sanayii, gelişmiş ekonomilerin büyük bir sektörü oldu. Fast-food sanayi yemeğin/gıdanın her aşamasına damgasını vuruyor.

Ersöz’ün, 80’ler/90’lar dönümünde Türkiye’nin toplumsal haritasının ‘katlanma yerlerini’ yansıtan izlenimleri... Beş röportaj: Hapis sonrası hayatla başa çıkma uğraşındaki sosyalistler; “Ateş Altındaki Ülke”nin, “ora”nın, ölümle içiçe insanları, ‘sokaktaki’ Kürtler; üniversiteli ‘yeni’ gençler; medya üzerine Ahmet Oktay; İslamcılar, piyasa ve modernizm.

Coca-cola kutusu bir laleden daha tanıdık hale geldiyse bundan kim sorumludur? Birine “seni seviyorum” demek niçin bu kadar kolay ve bu kadar zordur? Barthes ve Eco’nun mirasında kendine pay gören yazar, mizahla yüklü bir kültür eleştirisine girişiyor. Bundan payını alanlar arasında Rambo ile birlikte Andy Warhol, Woody Allen, Fred Çakmaktaş, Rock grupları, Mickey Mouse, Jodie Foster ve Mona Lisa da var.

“Muhalefet, edinilmiş, parlatılmış ya da keskinleştirilmiş, kazanılmış bir tavır değil Cezmi Ersöz’de; muhalefet, Cezmi’nin kendisinde ve yazısında bir töz olarak vardır.

Bu dizide nüfus patlamasından asit yağmuruna, ilk minik canlılardan sigaranın sağlığa etkilerine, uzay ve astronomiden AIDS'e, gen mühendisliğinden denizaltılara çeşitli konula ele alınacak Geleceği düşünürken 2001 kitapları elinizin altında bulunmalı.

Terazi her şeyi analiz etmeye, her şeye dair tezler geliştirmeye bayılır. Onun günlük laf salatası üretimiyle dünyada açlık sorunu çözülebilirdi. Çok kişinin terazinin cazibesi sandığı şey de tezgahtar yapaylığıyla iş icabı planlı gülümseme karışımıdır. Müthiş kararsızlığı ve çekingenliğiyle, karar vermesi gereken her durumda yerlere yapışır ve karar gerektirmeyen en kolay yolu bulup devam eder.

Profesyonel ruh terbiyecisidir. Kova burcunun icat edildiği tarihten bugüne kadar hatırı sayılır miktarda psikolojik felakete ve sonunda herkesi kül eden ruhsal yangınlara yolaçmıştır. Kovanın alkolle ilişkisi burcunun adının sürahi olduğunu düşündürür. Yalnızlığa katlanamaz, yani bütün insanlar sürekli olarak kovaların tehdidi altındadır. Devamlı kıpır kıpırdır, insana rahat huzur vermez. Özgünlük uğruna bin türlü abuk sabuk işle uğraşabilir, boynuna kravat diye uzatma kablosu takabilir.

Kıskançlık, hilebazlık, dediğimdedikçilik, intikam tutkusu, güvenilmezlik, iktidar hırsı, inat... Maşaallah! Sırf kendi varlığını kanıtlamak için akrep herkesin hayatını altüst edebilir. Akrep başkalarını ışıltısıyla kandırır, doyurulmamış arzularla sonsuz bir mücadeleden ibaret olan hayatına katar ve kurban eder.

İkizler, boş konuşmak dışında kayda değer faaliyeti olmayan, sözüne güvenilmez, görüşleri dikkate alınmaya değmez, aklı bir karış havada, işe yaramaz tipin tekidir. Konuşma ustalığı ve öğrenme merakı inkar edilemez. Pazarlık, iş bağlama, ikna gibi dallarda şampiyonlukları vardır. Hatta yaratıcıdır da: Dün söylediklerinin aksini tepki yaratmadan ileri sürmek gibi maharetleri çok gelişmiştir.

Boğa bir istikrar şampiyonudur. Mesela naifliği ömürboyu sürer ve herhangi bir şey öğrenmeye de aynı kararlılıkla direnebilir. Rahatına da müthiş düşkündür. Huzur ve sükuna tapar. Kendini ve hayatı anlama yeteneği boğadan esirgenmiştir. Ay sonunda hesap denk geliyorsa boğanın kendinden memnun olmaması için sebep yoktur.

Aslan doğuştan kaybeder. Bütün haşmetli özelliklerine rağmen bunun böyle olması, herkesin ve her şeyin hakimi olmak için yaratıldığına inanmasındandır. Reistir, şeftir, abidir, her cinsten kraldır, önderdir, kurtarıcıdır. Projektörlerin sürekli kendilerine çevrilmesini istediklerinden, sık sık Boğaz vapurlarının önüne atlayıp güçlükle kurtarılan aslanlar az değildir.

Koç, insana saçını başını yoldurtacak kadar dikkafalı bir tiptir. Kendini üstün görmeye muazzam eğilimlidir. Kural olarak işlerin aslı esasıyla değil fuzulî kısmıyla uğraşır. Hiçbir zaman pek isabetli olmayan görüşleriyle herkesin kalbini kırar. Paslanmış bir elbombası kadar patlayıcıdır. Koç burcunun adı gerçekte aptal koyun olmalıydı.

Üç günden fazla evinde oturduğunda derhal biti kanlanır. Gerekli gereksiz her şeyi öğrenmeye çalışır. Edindiği bilgiyi hafızasında ancak sindirim süresince tutar. Güya iyimser diye övülür. Aslında en olmayacak durumlarda olayların iyi yanlarını görmeye çabalar. Tanrılara kurban edilmek için sunağa yatırıldığında çevresindekilerin birden din değiştireceğini umabilir.